از باتري غير قابل شارژ بيشتر بدانيم!

براي اينكه با باتري هاي قابل شارژ چه معمولي و چه پاوربانكي آشنا شويم بهتر است قبل از آن كمي در ارتباط با باتري غير قابل شارژ و انواع آن بطور اختصار توضيح دهيم.

باتري هاي رايج غير قابل شارژ وسايل كوچك مثل راديو، ساعت ديواري، فرمان از دور،  بسته به اندازه دستگاه و ميزان مصرف آنها، قلمي يا نيم قلمي بوده و داراي ولتاژ 1.5 ولت ميباشند (در قديم براي ضبط صوت و چراغ قوه، نوع متوسط و ضخيم مورد استفاده فراوان بود).
باتري هاي اندازه قلمي (AA) براي وسايل نسبتا پر مصرف مثل لوازم صوتي مثل راديو جيبي و يا ساعت ديواري-روميزي...، و نيم قلمي ها (AAA) براي دستگاه كم مصرف تر مثل فرمان (كنترل از راه دور) هنوز بسيار  مورد استفاده قرار ميگيرد. نيم قلمي ها داراي ظرفيتي (قدرت) كمتر و تقريبا در حد يك سوم باتري قلمي هستند و بعبارتي سريع تر خالي شده و دور انداخته ميشوند ولي ميتواند جوابگوي لوازم بسيار كم مصرف شما حتي قريب به يكي دو سال يا بيشتر باشد. در مورد مشخصه هاي الكتريكي اين گروه از باتري ها در جاي خود بيشتر توضيح خواهيم داد.
مواد تشكيل دهنده باتري هاي معمولي غير قابل شارژ (اصطلاحا ذغالي هم ميگويند) از ذغال (قطب منفي) و روي (قطب مثبت) و مواد نسبتا مرطوب  الكتروليتي واسط بين دوقطب ميباشد.
نوع مرغوب باتري غير قابل شارژ، آلكالاين و يا ليتيوم نام دارد و از قدرتي در حدود دو برابر و عمر بيكاري دست كم سه برابري نسبت به ذغالي ها بهره مند است  و قاعدتا هيچ وقت هم سولفاته نميشوند.
نوع ارزان قيمت باتري ها در بهترين شرايط ، غالبا بيش از يك سال ماندگاري ندارند. در ضمن توصيه ميشود كه اينگونه باتري هاي غير قابل شارژ، هرگز شارژ نشوند (چه معمولي و چه نوع با كيفيت).

آيا واقعا نبايد باتري غير قابل شارژ را شارژ كرد؟

پر كردن مجدد باتري هاي معمولي (ذغالي) بلحاظ تئوري تا حدي امكان پذير است چراكه فرايند انتقال جريان الكتريكي از كاتد به آند در صورتي تكميل ميشود كه تمامي اتم هاي آند توسط كاتد و مواد الكلتروليتي، الكتروليز شود و كاملا ماهيت اوليه را از دست بدهند در حاليكه معمولا اين روند بطور كامل طي نميشود.
آنچه كه باعث ميشود يك باتري غير قابل شارژ از كار بيفتد، بالا رفتن مقاومت داخلي الكتروليت بين كاتد و آند است كه مانع هدايت الكترون هاي كاتد بسمت آند ميشود. و عملا در يك باتري فرسوده، اگر بتوانيم محيط الكتروليتي اش را بگونه اي تحت فشار قرار دهيم كه الكترون ها بمسيرشان بسمت آند، همواره ادامه دهند (طبق يك قرارداد قديمي اين مسير، برعكس عنوان ميشود!) امكان احياي مجدد آنرا ايجاد خواهيم كرد، تا زمانيكه ديگر آندي با ماهيت قبلي وجود نداشته باشد. بعبارت ديگر با اين روش آنرا شارژ نميكنيم بلكه فراپند عبور جريان را ترميم ميكنيم.

روش هايي مثل گرم كردن باتري در آب جوش و يا زدن ضرباتي آرام به بدنه و ته باتري و يا قرار دادن در شارژر (نه منبع ولتاژ بلكه منبع جريان) ميتواند به احياي مجدد اينگونه باتري ها كمك شاياني كند.
اما از آنجا كه افراد عادي از كم و كيف مسايل فني اينكار بي اطلاع هستند، لذا توصيه ميشود بخاطر پرهيز از هرگونه احتمال تركيدن يا نشت مواد سمي داخل باتري، از اين اعمال چشم پوشي نمايند.

البته نگارنده با استفاده از تجارب متعدد در مورد خصوصيات ذاتي باتري ها، يكي از باتري هاي معمولي (نه حتي آلكالاين يا ليتيومي) را درون يك مدار الكترونيكي قرار داده و اين باتري قريب به 20 سال است كه هنوز سرپا بوده تا در مواقع قطع برق، بعنوان باتري اضطراري وارد مدار مربوطه شود.

 باتري هاي غير قابل شارژ، تاريخ دار بوده و نوع خوب آن يك الي يك سال و نيم قابل مصرف ميباشند ولي بدليل نشت ذاتي الكتروليت آنها (بالا رفتن مقاومت داخلي)، بعد مدتي ضعيف شده و توان خود را از دست ميدهند.
بنابراين از آنجا كه هنگام خريد، معمولا بسته هاي 4 تائي تحويل شما داده ميشود و ممكن است بخواهيد فقط يكي از آنها را براي ساعت روميزي تان استفاده كنيد، بهترين راه براي اينكه بتوانيد بقيه باتري ها را كه لازم نداريد براي دوره هاي بعد نيز نگهداريد، قرار دادن آنها در داروخانه يخچال تان ميباشد. و در اينصورت حتي ميتوانيد تا دو الي سه سال ديگر نيز آنها را بخوبي نگهداريد.
بعد از اتمام باتري جهت افزايش عمر بيشتر، گاهي ميتوان باتري ها را نيم ساعتي در داخل آب گرم قرار دهيده و گاهي، اگر سر و ته باتري ها را با سمباده پاك كنيد خواهيد ديد كه دوباره بكار خود ادامه خواهد داد!

باتري را از اين مكان ها خريداري نكنيد!

اگر باتري در معرض تابش مستقيم آفتاب قرار داشته باشد بيشترين نشت داخلي را خواهد داشت (اختلاف دما در شبانه روز در آن مكان در بيشترين حد خود قرار دارد) و بنابراين اگر بهترين عناوين تجاري  باتري را در مغازه اي مشاهده كرديد كه در ويترين و معرض نور آفتاب قرار داده هرگز از او خريد نكنيد كه ضرر خواهيد كرد.

و نيز هرگز از دستفروش ها بخصوص داخل مترو باتري نخريد؛ چراكه علي رغم اينكه ممكن است تاريخ دوسال ديگر بر روي آن حك شده باشد اما مطمئن باشيد كه بدترين نوع باتري نصيب تان شده. مشاهده علايم تجاري سوني يا پاناسونيك... براي انتخاب باتري خوب كفايت نميكند.

كدام باتري غير قابل شارژي از همه بهتر است؟

باتري هاي غير قابل شارژ معمولي (دغالي) دو نوع هستند:
نوع ارزان قيمت:  كه معمولا  در بسته بندي هاي نايلوني عرضه ميشوند. نوع بدل، آنچنان با نوع اصل شبيه ميباشند كه تشخيص جنس خوب بسادگي امكان پذير نميباشد.
نوع مرغوب: كه معمولا در بسته بندي هاي مقوايي (بشكل روبرو) قرار دارند از اصالت برخوردارند.

اما نوع گرانقيمت تري از باتري غير قابل شارژ وجود دارد تحت عنوان آلكالاين و همچنين ليتيوم، كه در بسته بندي هاي دو يا چهار عددي مقوايي عرضه ميشوند، و كيفيت متفاوت و قابل اطميناني دارند.
شما ميتوانيد مطمئن باشيد كه با مشاهده عمر و دوام طولاني كه تجربه شان خواهيد كرد، علي رغم گراني آنها (تقريبا دو الي سه برابر نوع ذغالي مرغوب ميباشد)، هرگز از خريدتان پشيمان نخواهيد شد.